ต้อหิน สาเหตุ อาการ และการรักษา

สายตาคนปกติ

สายตาคนเป็นต้อหิน
โรคต้อหิน
โดย รศ.พญ.มัญชิมา มะกรวัฒนะ
รายการ Young@Heart ออกอากาศทางสถานีโทรทัศน์ Thai PBS วันที่ 31 ตุลาคม 2558
ถาม-ตอบเกี่ยวกับโรคต้อหินและการรักษา
โรคต้อหินคืออะไร?
- โรคต้อหิน หรือที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า Glaucoma คือกลุ่มโรคที่ทำให้ขั้วของเส้นประสาทตาที่อยู่ภายในลูกตาค่อยๆถูกทำลายไปอย่างถาวร ซึ่งจะส่งผลให้คนไข้ค่อยๆสูญเสียการมองเห็นไปโดยไม่รู้ตัว และทำให้ตาบอดได้ในที่สุด
สาเหตุของโรคต้อหินเกิดจากอะไร?
- การที่ขั้วประสาทตาถูกทำลายจากโรคต้อหิน มักจะพบร่วมกับภาวะความดันลูกตาสูง ซึ่งเป็นผลจากความไม่สมดุลย์ของการผลิตและการระบายออกของน้ำในภายลูกตา (aqueous humor}
-
เมื่อมีการผลิตน้ำมากเกินไปหรือระบบระบายน้ำทำงานไม่ปกติ ก็จะทำให้แรงดันน้ำภายในลูกตาสูงขึ้น
โรคต้อหินมีกี่ชนิด?
โรคต้อหินแบ่งได้เป็น 2 ชนิดใหญ่ๆ คือ
-
โรคต้อหินชนิดมุมเปิด -
โรคต้อหินชนิดมุมปิด
-
ต้อหินชนิดที่ความดันลูกตาไม่สูง -
ต้อหินตั้งแต่กำเนิด -
ต้อหินที่เกิดจากโรคหรือจากสาเหตุอื่นๆที่ทำให้ความดันตาสูง และทำลายเส้นประสาทตา เช่น ต้อกระจกที่รุนแรง เบาหวาน การใช้ยาสเตียรอยด์ อุบัติเหตุทางตา ตาอักเสบ -
Pigmentary glaucoma -
Pseudoexfoliative glaucoma
ต้อหินเฉียบพลันมีอาการอย่างไร?
คนไข้ที่เป็นต้อหินเฉียบพลันจะมีอาการ
-
ตามัวอย่างรวดเร็ว -
ตาแดง -
ปวดตามาก -
ปวดหัว -
มีอาการคลื่นไส้อาเจียน -
เห็นวงรุ้งหรือวงแสงรอบดวงไฟ
ใครบ้างที่มีความเสี่ยงที่จะเป็นโรคต้อหิน?
- อายุมากกว่า 40 ปี
-
มีพ่อแม่หรือญาติพี่น้องเป็นโรคต้อหิน -
มีความดันลูกตาสูง -
มีสายตายาวหรือสายตาสั้น -
เคยได้รับอุบัติเหตุที่ตา -
เป็นโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง หรือมีโรคประจำตัวอื่นๆ -
ใช้ยากลุ่มสเตียรอยด์ต่อเนื่องเป็นระยะเวลานาน
ต้อหินเรื้อรังมีอาการอย่างไร?
- โรคต้อหินเรื้อรังมักจะไม่มีอาการเตือนใดๆ คนที่เป็นก็มักจะไม่รู้ตัว จนกว่าจะเป็นรุนแรงจนสูญเสียการมองเห็นไปมากแล้ว
รักษาต้อหินด้วยวิธีไหนดีที่สุด ใช้ยาหยอดตา ยิงเลเซอร์ หรือผ่าตัด?
-
ความรุนแรงและการดำเนินโรคของต้อหินจะไม่เหมือนกันในคนไข้แต่ละคน คนไข้บางคนอาจจะมีอัตราการแย่ลงของโรคเร็วกว่าคนอื่นๆ -
ดังนั้นวิธีการรักษาต้อหินที่ดีที่สุดสำหรับคนไข้แต่ละคนจึงอาจจะแตกต่างกัน ตั้งแต่แค่ติดตามดูอาการเป็นระยะโดยไม่ต้องใช้ยาอะไรเลย ไปจนถึงการผ่าตัด -
โดยส่วนใหญ่แล้วคนไข้ที่เป็นโรคต้อหินจะสามารถควบคุมความดันตาได้ด้วยการใช้ยาหยอดตาเป็นประจำทุกวัน -
ในกรณีที่ยังควบคุมความดันตาด้วยยาได้ไม่ดี คนไข้ไม่สะดวก หรือมีปัญหาจากการใช้ยาหยอดตา คุณหมอก็อาจจะพิจารณารักษาด้วยการยิงเลเซอร์ -
ส่วนการผ่าตัดเพื่อลดความดันตานั้น มักจะทำก็ต่อเมื่อการรักษาโดยการหยอดยาหรือการใช้เลเซอร์ไม่สามารถทำให้ความดันตาลดลงมาอยู่ในระดับที่น่าพอใจได้
การรักษาโรคต้อหินมีกี่วิธี อะไรบ้าง?
การรักษาโรคต้อหินมี 3 วิธี คือ
-
การใช้ยา -
การยิงเลเซอร์ -
การผ่าตัด
วิธีที่ดีที่สุดที่จะป้องกันไม่ให้เป็นโรคต้อหินคืออะไร?
- เนื่องจากโรคต้อหินมักจะไม่มีอาการเตือนใดๆ การพบจักษุแพทย์เพื่อตรวจตาอย่างละเอียดจึงเป็นวิธีที่ดีที่สุดที่จะป้องกันไม่ให้เป็นโรคต้อหิน รวมทั้งโรคตาชนิดอื่นๆด้วย
-
สำหรับคนที่คุณหมอต้อหินตรวจพบว่ามีมุมระบายน้ำลูกตาแคบ ซึ่งเป็นกลุ่มที่จัดว่ามีความเสี่ยงที่จะเกิดเป็นต้อหินแบบเฉียบพลัน คุณหมออาจจะแนะนำให้ยิงเลเซอร์เพื่อเปิดรูระบายที่บริเวณม่านตา เพื่อเป็นการป้องกันไว้ก่อน
ยาหยอดตาที่ใช้รักษาโรคต้อหินมีอะไรบ้าง?
- ยาหยอดตาที่ใช้รักษาโรคต้อหินเป็นยากลุ่มที่มีฤทธิ์ลดความดันตา
-
ยาบางชนิดทำให้ลดการผลิตน้ำภายในลูกตา บางชนิดทำให้มีการระบายน้ำออกจากลูกตาได้ดีขึ้น
การใช้เลเซอร์รักษาโรคต้อหินคืออะไร?
-
เป็นวิธีรักษาโรคต้อหินชนิดมุมเปิด -
เป็นการใช้เลเซอร์พลังงานต่ำยิงไปกระตุ้นเซลล์ของระบบระบายน้ำในลูกตา เพื่อทำให้ระบบระบายนำ้ในตาทำงานได้ดีขึ้น และความดันตาลดลง ถือว่าเป็นวิธีการรักษาโรคต้อหินที่นุ่มนวล ปลอดภัย และได้ผลดี -
SLT เป็นวิธีที่ควรพิจารณาทำ ในกรณีที่คนไข้ไม่สะดวก หรือมีปัญหาจากการใช้ยาหยอดตา -
SLT ช่วยให้คนไข้สามารถลดหรือหยุดการใช้ยาหยอดตารักษาต้อหินได้ -
ถ้าคนไข้ต้อหินได้รับการรักษาด้วยวิธี SLT ตั้งแต่ระยะแรก อาจช่วยให้คนไข้สามารถชะลอความจำเป็นที่จะต้องใช้ยาหยอดตาออกไปได้ หรือในบางกรณี อาจทำให้ไม่จำเป็นต้องใช้ยาหยอดตาเลย -
ผลการรักษาโดย SLT จะอยู่ได้นาน 9-18 เดือน แต่บางครั้งก็อาจอยู่ได้นานหลายๆปี -
SLT สามารถทำซ้ำได้เรื่อยๆเมื่อมีข้อบ่งชี้
-
เป็นวิธีรักษาโรคต้อหินชนิดมุมปิด -
คุณหมอจะใช้เลเซอร์ยิงเพื่อให้เกิดรูเล็กๆที่บริเวณม่านตา เพื่อช่วยในการระบายน้ำในลูกตา -
สำหรับคนที่มีมุมระบายน้ำในตาแคบอยู่แล้ว อาจจะได้ประโยชน์จากการทำ LPI เพื่อช่วยทำให้ความดันตาลดลง ลดความเสี่ยงของการเกิดต้อหินในอนาคต รวมทั้งป้องกันการเกิดต้อหินเฉียบพลัน ที่เกิดจากการอุดตันของระบบระบายน้ำในตาได้
การผ่าตัดรักษาโรคต้อหินทำอย่างไร ควรจะทำเมื่อไหร่?
โรคต้อหินรักษาให้หายขาดได้หรือไม่?
- แม้ว่าในปัจจุบันจะยังไม่มีวิธีการรักษาต้อหินให้หายขาด แต่เราสามารถที่จะหยุดหรือชะลอการดำเนินโรค และรักษาการมองเห็นที่เหลือของผู้ป่วยไ้ว้ ไม่ให้แย่ไปกว่าตอนที่ตรวจพบต้อหินครั้งแรกได้
-
ผู้ป่วยต้อหินมักจะต้องใช้ยาหยอดตาเพื่อควบคุมความดันตาเป็นประจำไปตลอด -
การรักษาต้อหินด้วยการยิงเลเซอร์หรือการผ่าตัด อาจจะช่วยให้ผู้ป่วยสามารถลดหรือหยุดการใช้ยาหยอดตาได้
มีสมุนไพรหรือวิตามินที่สามารถรักษาโรคต้อหินได้หรือไม่?
- ในปัจจุบัน ยังไม่มีสมุนไพรหรือวิตามินชนิดใด ที่ได้รับการพิสูจน์ทางการแพทย์ว่าสามารถใช้รักษาโรคต้อหินได้
การกดนวดตารักษาต้อหินได้หรือไม่?
จะไปพบหมอตาที่เก่งเรื่องโรคต้อหินได้ที่ไหนบ้าง?
- ปัจจุบันในประเทศไทยมีจักษุแพทย์เฉพาะทางด้านต้อหินอยู่ประมาณ 120 คน
-
คุณหมอที่มีความชำนาญด้านโรคต้อหิน จะสามารถให้การวินิจฉัยและติดตามการเปลี่ยนแปลงของโรคได้อย่างแม่นยำ ตัดสินใจเลือกใช้ยาที่เหมาะสมที่สุดสำหรับคนไข้แต่ละคน และสามารถที่จะให้การรักษาโดยวิธีอื่นๆนอกจากการใช้ยาหยอดตาได้ เช่น การยิงเลเซอร์ หรือ การผ่าตัด เมื่อมีข้อบ่งชี้ที่เหมาะสม -
เพราะวิธีการรักษาต้อหินที่เหมาะสมที่สุดสำหรับคนไข้แต่ละคนอาจจะแตกต่างกัน
ค่าใช้จ่ายในการรักษาโรคต้อหินด้วยวิธีต่างๆแตกต่างกันอย่างไร?
- การร้กษาโรคต้อหินด้วยการใช้ยาจะมีราคาค่าใช้จ่ายต่อครั้งน้อยที่สุด
-
การรักษาโดยการยิงเลเซอร์จะมีค่าใช้จ่ายสูงกว่า แต่อาจจะทำให้คุมความดันตาได้ดีกว่า คนไข้อาจจะสามารถลดหรือหยุดการใช้ยาหยอดตาได้ ลดความเสี่ยงที่จะเกิดผลข้างเคียงจากการใช้ยา และสามารถที่จะไปพบแพทย์บ่อยน้อยลงได้ -
ส่วนการผ่าตัดรักษาต้อหิน จะมีค่าใช้จ่ายสูงที่สุด แต่จะทำเฉพาะในกรณีทื่จำเป็น คือไม่สามารถที่จะควบคุมความดันตาโดยการใช้ยาหยอดตาหรือการยิงเลเซอร์แล้วเท่านั้น
สิ่งสำคัญอันดับหนึ่งที่จะการป้องกันไม่ให้คนไข้ตาบอดจากต้อหินคืออะไร?
- เมื่อคุณทราบว่าคุณเป็นต้อหิน สิ่งที่สำคัญที่สุดที่คุณต้องทำ เพื่อรักษาการมองเห็นของคุณเอาไว้ให้ได้มากที่สุดและยาวนานที่สุดก็คือ การติดตามการรักษาและปฏิบัติตามคำแนะนำของคุณหมอต้อหินอย่างต่อเนื่อง และไม่หยุดใช้ยาเอง
คนที่เป็นต้อหินจำเป็นต้องมีความดันลูกตาสูงทุกคนหรือไม่?
- ไม่จำเป็น คนที่เป็นต้อหินบางคนมีความดันตาอยู่ในระดับปกติ แต่คุณหมออาจตรวจพบว่ามีการทำลายของเส้นประสาทตา และเมื่อตรวจด้วยเครื่องวัดลานสายตา จะพบว่าคนไข้มีจุดบอด (blind spots)เกิดขึ้นในลานสายตา
การวินิจฉัยโรคต้อหินทำอย่างไร?
เพื่อตรวจหาโรคต้อหิน คุณหมอจะต้องทำการตรวจคุณหลายอย่าง ได้แก่:
-
วัดความดันตา -
ตรวจลานสายตา -
ตรวจวัดความหนาของเนื้อเยื่อเส้นประสาทตา (Optical Coherence Tomography: OCT) -
ตรวจดูขั้วประสาทตาและมุมระบายน้ำในลูกตา -
วัดความหนาของกระจกตา
ผลข้างเคียงของยาหยอดตารักษาต้อหินมีอะไรได้บ้าง?
ยาหยอดตารักษาต้อหินบางชนิดอาจจะทำให้เกิดอาการข้างเคียงได้ดังต่อไปนี้:
-
คันหรือระคายเคืองตา -
ตาแดงหรือเปลือกตาแดง -
อัตราการเต้นของหัวใจเปลี่ยนไป -
รู้สึกอ่อนเพลีย -
อาการหอบหืดกำเริบ -
ปากแห้ง -
ตามัว -
ขนตาดกและยาวกว่าปกติ
มีการรักษาต้อหินวิธีอื่น นอกเหนือจากการลดความดันตาหรือไม่
-
ในปัจจุบันมีความพยายามที่จะหาวิธีการอื่นๆในการรักษาต้อหินนอกเหนือจากการรักษาโดยการลดความดันตา -
การรักษาด้วยวิธีการเหล่านี้เรียกกันโดยรวมว่า neuroprotection ซึ่งหมายถึงการปกป้องเส้นประสาทตาไม่ให้ถูกทำลายโดยต้อหิน แต่ผลที่ได้ยังไม่เป็นที่น่าพอใจมากนัก -
ส่วนการรักษาทางเลือกอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นการใช้สมุนไพร อาหารเสริมหรือวิตามินนั้น ไม่เคยมีหลักฐานทางการแพทย์ยืนยันว่ามีประโยชน์ใดๆในการรักษาต้อหิน -
หลายคนอาจจะคิดว่าก็ลองดูไม่มีอะไรเสียหาย แต่การเสียเวลาไปกับรักษาที่ไม่เกิดประโยชน์ อาจจะทำให้ผู้ป่วยเสียโอกาสในการที่จะได้รับการรักษาที่เหมาะสม ซึ่งอาจนำไปสู่การสูญเสียการมองเห็นอย่างถาวรได้
เป็นต้อหินแล้วตาจะบอดหรือไม่?
- คนไข้ต้อหินส่วนใหญ่ที่ติดตามการรักษาอย่างถูกต้องและสม่ำเสมอ จะยังสามารถอ่านหนังสือและมองเห็นได้ดีไปจนตลอดชีวิต
-
คนไข้ส่วนมากที่ตาบอดจากต้อหินคือ คนไข้ที่มาพบแพทย์ช้าเกินไป หรือไม่ค่อยปฏิบัติตัวตามคำแนะนำของแพทย์
โรคต้อหินชนิดมุมเปิดคืออะไร?
- โรคต้อหินชนิดมุมเปิด เป็นโรคต้อหินชนิดที่พบได้บ่อยที่สุด (มากกว่า 90%)
-
เกิดจากระบบการระบายน้ำในลูกตาทำงานได้ไม่ดีเท่าปกติ (คล้ายๆกับท่อระบายน้ำอุดตัน) -
โรคจะค่อยๆเป็นไปอย่างช้าๆ -
คนไข้จะไม่มีอาการปวดตา และจะไม่มีการสูญเสียการมองเห็นในระยะแรก -
แต่ความดันตาที่สูงขึ้นจะค่อยๆทำลายเส้นประสาทตาอย่างช้าๆ และการมองเห็นก็จะค่อยๆหายไปโดยที่คนไข้มักจะไม่รู้ตัว
โรคต้อหินชนิดมุมปิดคืออะไร?
-
โรคต้อหินชนิดมุมปิดเกิดในคนที่มีตำแหน่งม่านตา(ส่วนที่เป็นตาดำ)อยู่ใกล้ และในบางจังหวะเคลื่อนมาปิดมุมทางระบายน้ำในลูกตา (คล้ายๆกับการปิดฝาท่อ) -
ถ้ามุมระบายน้ำลูกตาถูกปิด 100% ความดันตาจะสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว ที่เราเรียกกันว่า "ต้อหินเฉียบพลัน" ซึ่งถือว่าเป็นภาวะฉุกเฉินทางตาที่สามารถทำให้ตาบอดได้ -
โรคต้อหินชนิดมุมปิดสามารถค่อยๆเป็นช้าๆแบบเรื้อรังได้เช่นกัน โดยที่คนไข้ก็มักจะไม่รู้ตัวจนกว่าเป็นมาก หรือเกิดอาการของต้อหินเฉียบพลันขึ้น
โรคต้อหินชนิดที่ความดันลูกตาไม่สูงคืออะไร?
- ต้อหินชนิดที่ความดันลูกตาไม่สูง (Normal-Tension Glaucoma) คือโรคต้อหินที่คนไข้มีความดันตาไม่สูงมากนัก แต่มีเส้นประสาทตาถูกทำลาย โดยที่สาเหตุยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด
ต้อหินตั้งแต่กำเนิดคืออะไร?
ต้อหินตั้งแต่กำเนิด (Congenital Glaucoma) โรคต้อหินที่เกิดขึ้นฝนเด็ก ซึ่งมักเกิดจากความผิดปกติตั้งแต่กำเนิดของระบบระบายน้ำในลูกตา
บทความเกี่ยวกับโรคต้อหิน